Weksel in blanco – dopuszczalność, cechy, znaczenie w obrocie

 
Jedną z najważniejszych zasad w prawie wekslowym jest zasada rygoryzmu formalnego. Oznacza ona, że o powstaniu zobowiązania wekslowego rozstrzyga przede wszystkim treść weksla. Ustawa Prawo Wekslowe wymienia konkretne elementy, jakie musi zawierać weksel (odpowiednio własny lub trasowany). Są to między innymi: polecenie lub przyrzeczenie bezwarunkowej zapłaty określonej sumy wekslowej; nazwisko osoby, na której rzecz lub zlecenie zapłata ma być dokonana, czyli dla kogo lub komu ma być zapłacona suma wekslowa, czy też podpis wystawcy weksla. Dokument, który nie spełnia tych cech nie będzie uważany za weksel, co oznacza, że będzie nieważny,
a zobowiązanie nigdy nie powstanie (sankcja nieważności), nie dotyczy to jednak sytuacji wyjątkowych, szczegółowo opisanych we wspomnianej wyżej ustawie.
Powstaje jednak pytanie, czy wszystkie te cechy weksla muszą zostać spełnione w chwili wystawienia weksla, czyli w momencie jego stworzenia (napisania) i wręczenia innej osobie? Czy istnieje możliwość wystawienia weksla bez wskazanych cech i uzupełnienia ich później?

DOPUSZCZALNOŚĆ WEKSLA IN BLANCO

Wyobraźmy sobie prostą sytuację. Właściciel sklepu rybnego chce zakupić od rybaka prowadzącego własną działalność gospodarczą 100 tys. kg ryb. Rybak zdając sobie sprawę z ciężkich warunków panujących w tym sezonie zastrzega, że może mu się nie udać złowić aż tylu ryb. Chcąc mieć jednak pewną formę zabezpieczenia prosi właściciela o wystawienie weksla. Strony nie znają jednak sumy wekslowej, czyli kwoty na jaką będzie wystawiony weksel.
 
Nie mogą wpisać w wekslu, że kwota ta będzie od czegoś zależna- w tym przypadku od ilości złowionych ryb, ponieważ ustawa stanowi, że przyrzeczenie musi być bezwarunkowe. Warunek w prawie cywilnym rozumiany jest jako zdarzenie przyszłe i niepewne, czyli jak w tym przypadku kwota uzależniona od jakiejś okoliczności niezależnej od woli stron. A więc przyrzeczenie w wekslu o treści „Zapłacę pewną kwotę w zależności od ilości ryb” jest niedopuszczalne.
Czy więc możliwe jest pominięcie takiego zastrzeżenia w momencie tworzenia weksla i dopisanie go później, tak aby nie naruszać zasady rygoryzmu formalnego oraz bezwarunkowości przyrzeczenia wekslowego?
Taką możliwość przewiduje art. 10 Prawa Wekslowego. Stanowi on o wekslu niezupełnym, powszechnie nazywanym wekslem in blanco. Jego istota opiera się na złożeniu oświadczenia woli, dotyczącego chęci zaciągnięcia zobowiązania wekslowego na dokumencie, który nie ma wszystkich cech – elementów weksla, z zamiarem późniejszego uzupełnienia.
Weksle in blanco cieszą się niezwykłą popularnością ze względu na możliwość zabezpieczenia roszczenia, które jeszcze nie powstało lub które jeszcze nie jest sprecyzowane, a więc właśnie ze względu na możliwość późniejszego uzupełnienia takiego weksla. W praktyce stanowią one ok. 90 % wszystkich weksli w Polsce. Wekslami in blanco są głównie weksle własne, czyli takie w których wystawca będący dłużnikiem zobowiązuje się zapłacić remitentowi, czyli odbiorcy, który jest wierzycielem, pewną sumę określoną w wekslu. W związku z tym wszystkie przypadki omawiane
w tym artykule będą bazować właśnie na wekslu własnym.
Elementem obowiązkowym weksla in blanco jest podpis osoby zaciągającej zobowiązanie, który potwierdza jej wolę. Najczęściej jest to podpis wystawcy weksla, czyli dłużnika.
Za weksel niezupełny w rozumieniu art. 10 Prawa wekslowego uważa się zarówno weksel, który nie zawiera obligatoryjnych cech, ale strony zamierzają mu je nadać, jaki również dokument, który posiada wszystkie obowiązkowe elementy, jednak strony w przyszłości zamierzają go uzupełnić o cechy fakultatywne.

POROZUMIENIE WEKSLOWE

Przy wydaniu dokumentu, między osobą podpisaną na wekslu, a odbiorcą weksla powstaje stosunek umowny. Jest on nazywany „porozumieniem wekslowym”. Jego treść opiera się na tym, że osoba podpisana na wekslu zobowiązuje się do zapłaty odpowiednio uzupełnionego weksla, a osoba, która weksel otrzymuje zobowiązuje się do jego uzupełnienia zgodnie z umową.
Kolejnym elementem takiego porozumienia jest sposób jego uzupełnienia, czyli upoważnienie do konkretnego uzupełnienia. Taki element porozumienia może być już obarczony warunkiem. Porozumienie musi określać przynajmniej najważniejsze cechy tego zobowiązania.
Tak więc w przypadku rybaka i właściciela sklepu, rybak po otrzymaniu od właściciela sklepu weksla niezupełnego, w którym nie będzie podana suma wekslowa, będzie zobowiązany do jego odpowiedniego uzupełnienia. Kwota, którą wpisze będzie już skonkretyzowana, chociaż
w rzeczywistości będzie od czegoś zależna. Przykładowo strony umówiły się na kwotę 20 tys. zł za 100 tys. kg ryb, a rybakowi udało się złowić tylko połowę. W takim przypadku, jeżeli porozumienie między stronami stanowiło, że kwota jest uzależniona od ilości ryb, rybak jest zobowiązany do uzupełnia przyrzeczenia właściciela sklepu o kwotę 10 tys. zł.
Jeżeli upoważnienie do uzupełnienia weksla zostanie spisane na piśmie, nazywane będzie deklaracją wekslową. Forma pisemna przy upoważnieniu nie jest jednak konieczna. Upoważnienie może być udzielone ustnie, a w razie wątpliwości stosuje się ogólne reguły z art. 65 KC. dotyczące wykładni oświadczeń woli.

WEKSEL IN BLANCO A WEKSEL NIEWAŻNY

Tak, jak wcześniej wspomniano, o wekslu in blanco możemy mówić wtedy, gdy niekompletność treści dokumentu jest zamierzona. Wiąże się to z umownym charakterem zobowiązania wekslowego, czyli traktowaniem umowy między stronami, jako źródła zobowiązania. Weksel taki świadomie nie został całkowicie uzupełniony oraz wydano go w celu późniejszego uzupełnienia.Tak więc od weksla in blanco należy odróżnić weksel, który został wręczony drugiej stronie w stanie niezupełnym, jednak jego niezupełność nie była intencją stron. Taki weksel nie jest oparty już na umownym porozumieniu wekslowym. Dokument, któremu brakuje określonych przez ustawę cech i nie był to celowy zabieg stron jest wekslem nieważnym i nie wywołuje skutków w obrębie prawa wekslowego.
W celu rozstrzygnięcia czy niekompletność weksla była zamierzona czy też nie, również stosujemy ogólne zasady z art.65 KC. Zatem podstawowe znaczenie będzie miał cel umowy i zamiar stron,
a następnie okoliczności, w jakich zostało złożone oświadczenie oraz zasady współżycia społecznego.

UZUPEŁNIENIE NIEZGODNE Z POROZUMIENIEM WEKSLOWYM

Weksel in blanco pomimo swojej atrakcyjności jako środek zabezpieczenia roszczeń wiąże się również z dużym niebezpieczeństwem, ze względu na ryzyko wypełnienia go niezgodnie z porozumieniem wekslowym.
Sąd Najwyższy stwierdził, że w razie niezgodnego z porozumieniem wypełnienia weksla in blanco na niekorzyść dłużnika wekslowego (osoby, która wręczyła weksel in blanco) nie powstaje zobowiązanie wekslowe o treści wyrażonej w wekslu.
W tym samym orzeczeniu SN wyraził stanowisko, że w wyniku wypełnienia weksla in blanco częściowo niezgodnie z porozumieniem na niekorzyść osoby na nim podpisanej, osoba ta może stać się zobowiązana wekslowo w granicach, w których tekst weksla odpowiada porozumieniu (deklaracji wekslowej).
Oznacza to, że jeżeli strony umówiłyby się na uzupełnienie weksla poprzez wpisanie kwoty np. 100 tys., a osoba, która weksel otrzymała wpisałaby kwotę 200 tys. to osoba, która podpisała się na wekslu i weksel wydała odpowiadałaby jedynie do kwoty 100 tys.
 
Podsumowując, weksle in blanco stanowią atrakcyjną formę zabezpieczenia roszczeń. Prawidłowo przygotowane dokumenty umowy wekslowej pozwalają w sposób optymalny zabezpieczyć interesy Klientów. Prawnicy kancelarii przygotowują na rzecz Klientów dokumenty, analizują weksle i umowy podpisane przez Klientów, jak również reprezentują Ich w razie powstania ewentualnych sporów na tle wykładni oświadczeń przez Nich złożonych.