Dzisiejszy wpis stanowi kontynuację rozważań poświęconych tematyce zarządu sukcesyjnego przedsiębiorstwa osoby fizycznej, instytucji umożliwiającej kontynuację dotychczasowej działalności gospodarczej zmarłego przedsiębiorcy w ramach pozostawionego przez niego przedsiębiorstwa. Tym razem postaramy się Państwu przybliżyć i objaśnić kwestię ustanowienia zarządu sukcesyjnego, a także odpowiedzieć na pytanie kto i w jaki sposób może ustanowić zarząd sukcesyjny oraz kto może sprawować funkcję zarządcy sukcesyjnego.
W poprzednim wpisie: Zarząd sukcesyjny przedsiębiorstwa osoby fizycznej opisaliśmy, czym sam zarząd sukcesyjny jest. Zapraszamy również do jego lektury.
Jak ustanowić zarząd sukcesyjny?
Zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 5 listopada 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwa osoby fizycznej, aby ustanowić wspomniany zarząd muszą zostać spełnione trzy przesłanki ustawowe tj.:
1) powołanie zarządu sukcesyjnego,
2) wyrażenie zgody przez osobę powołaną na zarządcę sukcesyjnego na pełnienie tej funkcji
3) dokonanie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG).
 
Kto może zostać zarządcą sukcesyjnym i przez kogo może zostać powołany?
Na mocy art. 8 ust. 1 powyższej ustawy, funkcję zarządcy sukcesyjnego może sprawować tylko i wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Jednakże należy zaznaczyć, iż potencjalny zarządca sukcesyjny nie musi być zarejestrowany w CEIDG i prowadzić działalności gospodarczej w zakresie zarządu cudzymi masami majątkowymi. Jak wskazano w uzasadnieniu ustawy o zarządzie sukcesyjnym prowadzenie przedsiębiorstwa w spadku nie stanowi formy wykonywania działalności gospodarczej rozumianej zgodnie z definicją zawartą ustawie z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców jako zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły. W celu zapewnienia bezpieczeństwa obrotu wpisany do CEIDG w chwili śmierci musi być za to przedsiębiorca, który korzystając z uprawnienia ustawowego sam powołuje zarządcę sukcesyjnego swojego przedsiębiorstwa.
Warto podkreślić, że na gruncie wspomnianej ustawy, mamy do czynienia z określeniem pewnych negatywnych przesłanek w związku z zaistnieniem, których powołanie określonych osób na opisywaną funkcję byłoby niedopuszczalne. Zgodnie z art. 8 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy na zarządcę sukcesyjnego z pewnością nie mogą być powołane osoby wobec, których na mocy art. 373 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe, orzeczono zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, jak również osoba ponosząca odpowiedzialność karną lub karnoskarbową, w stosunku do której orzeczono środek karny albo środek zabezpieczający w postaci zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej, obejmującego działalność gospodarczą wykonywaną przez przedsiębiorcę lub działalność gospodarczą w zakresie zarządu majątkiem.
Kiedy i w jaki sposób można ustanowić zarząd sukcesyjny?
Co do zasady do powołania zarządcy sukcesyjnego może dojść jeszcze za życia przedsiębiorcy. W tym przypadku to sam przedsiębiorca powołuję zarządcę sukcesyjnego. Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt. 1 i 2 ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorca może dokonać powołania zarządcy wykorzystując jeden z dwóch sposobów tj.:
1) wskazanie określonej osoby o pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego
2) zastrzeżenie, że z chwilą śmierci przedsiębiorcy wskazany prokurent stanie się zarządcą sukcesyjnym.
 
Zarówno wskazanie określonej osoby, jak również zastrzeżenie, iż to konkretny prokurent ma sprawować funkcję zarządcy sukcesyjnego powinno być dokonane w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Wymóg formy pisemnej pod rygorem nieważności ma zastosowanie również do zgody osoby powołanej na zarządcę sukcesyjnego na pełnienie tej funkcji. Przedsiębiorca może również na wypadek zaistnienia okoliczności wskazanych w art. 11 § 2 ustawy powołać zarządcę podstawionego, którego powołanie następuje z chwilą powstania zdarzeń wymienionych we wskazanym przepisie.  Ponadto, warunkiem skutecznego ustanowienia zarządcy jest złożenie przez przedsiębiorcę wraz ze zgodą wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji Działalności Gospodarczej. Konsekwencją nie złożenia powyższego wniosku do CEIDG przez przedsiębiorcę jest brak ustanowienia zarządu sukcesyjnego. W takim przypadku zgodnie z art. 10 wskazanej  ustawy ustanowienie zarządu sukcesyjnego może nastąpić tylko i wyłącznie w trybie art. 12 wspomnianej ustawy tj. w trybie przewidującym możliwość ustanowienia zarządu po śmierci przedsiębiorcy.
Zgodnie z art. 12 ust. 1 wspomnianej ustawy w przypadku, gdy zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony z chwilą śmierci przedsiębiorcy, po śmierci przedsiębiorcy zarządcę sukcesyjnego może powołać:
1) małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku lub
2) spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek, albo
3) spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek albo zapisobierca windykacyjny, który przyjął zapis windykacyjny, jeżeli zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje mu udział w przedsiębiorstwie w spadku.
 
Stąd, w przypadku gdy został ogłoszony testament, w którym został przewidziany zapis windykacyjny, którego przedmiotem jest przedsiębiorstwo albo udział w przedsiębiorstwie, zarówno małżonek jak również osoba, która przyjęła taki zapis będzie uprawniona do powołania zarządcy. Jednakże, gdy nie ogłoszono testamentu zawierającego zapis windykacyjny, wówczas uprawnienie przysługuje osobie, która przyjęła spadek. Jak wskazuje ustawodawca w art. 12 ust. 3 ustawy powołanie zarządcy sukcesyjnego wymaga zgody osób, którym łącznie przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku większy niż 85/100.
Ponadto, żadna osoba z kręgu uprawnionych do powołania zarządcy sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy nie musi przed powołaniem uzyskać prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, aktu poświadczenia dziedziczenia ani europejskiego poświadczenia spadkowego. Natomiast w sytuacji, gdy przed powołaniem zarządcy sukcesyjnego uzyskało prawomocność postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, został zarejestrowany aktu poświadczenia dziedziczenia albo wydano europejskie poświadczenie spadkowe, zarządca sukcesyjny będzie mógł być powołany tylko przez właściciela przedsiębiorstwa w spadku, który legitymuje się wskazanymi dokumentami.
Na mocy powyższej ustawy powołanie zarządcy sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy oraz jego zgoda na piastowanie funkcji wymagają formy aktu notarialnego. Co więcej, osoba uprawniona do powołania zarządcy jest zobowiązana do złożenia przed notariuszem oświadczenia o przysługującym jej udziale w przedsiębiorstwie w spadku oraz znanych jej innych osobach, którym przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku, o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi, oraz o znanych testamentach spadkodawcy lub braku takich testamentów. Przyszły zarządca składa także oświadczenie o braku orzeczenia wobec niego wymienionych wyżej zakazów prowadzenia działalności gospodarczej. Oświadczenia osoby powołującej zarządcę i samego zarządcy są składane pod rygorem odpowiedzialności karnej. Zgodnie z art. 12 ust. 9 ustawy notariusz zgłasza powołanie zarządcy do CEIDG niezwłocznie, nie później niż w następnym dniu roboczym po dniu powołania zarządcy sukcesyjnego.
Na mocy art. 12 ust. 11 ustawy uprawnienie do powołania zarządcy sukcesyjnego zostało ograniczone przez ustawodawcę ściśle  określonym dwumiesięcznym  terminem liczonym od dnia śmierci przedsiębiorcy. W przypadku, gdy brak jest daty zgonu w akcie zgonu albo chwila śmierci przedsiębiorcy została wskazana w postanowieniu stwierdzającym zgon, termin ten biegnie od dnia znalezienia zwłok przedsiębiorcy albo uprawomocnienia się postanowienia stwierdzającego zgon.
 

We wszelkich sprawach związanych z obsługą prawną przedsiębiorców zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.