W pierwszej kolejności, podkreślić należy, że samo przeniesienie własności egzemplarza utworu nie powoduje automatycznego przejścia na nabywcę autorskich praw majątkowych do niego. W tym celu należy zawrzeć dodatkowo umowę licencyjną albo umowę o przeniesienie praw autorskich.
Umowa licencyjna to umowa, w której twórca utworu upoważnia określone osoby do korzystania z niego na wskazanych w umowie polach eksploatacji. Umowa ta różni się od umowy o przeniesienie praw autorskich, bowiem licencja nie przenosi praw autorskich, a jedynie upoważnia licencjobiorcę do korzystania z tych praw, przy czym licencjodawca nie traci praw autorskich do utworu (zarówno majątkowych jak i osobistych). Stosownie do przepisów Ustawy z dnia 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1191 t.j., dalej jako „ustawa o prawie autorskim”) udzielona przez twórcę licencja może być wyłączna albo niewyłączna. W przypadku umowy o przeniesienie praw autorskich druga strona zawsze staje się podmiotem przeniesionych praw, a twórca nie może przenieść tych praw na dalsze osoby.
Elementy obligatoryjne umowy licencyjnej
W umowie licencyjnej powinno znaleźć się dokładne określenie utworu, którego dotyczy licencja. Jeżeli utwór ma tytuł wystarczające jest jego wskazanie, w przeciwnym wypadku należy określić utwór w sposób opisowy. Przydatne może okazać się także dołączenie do umowy wizualizacji utworu, jeżeli pozwala na to jego charakter.
Ponadto, w umowie należy określić, czy twórca udziela licencji wyłącznej czy też niewyłącznej. Ustawa o prawie autorskim przyjmuje domniemanie licencji wyłącznej. Oznacza to, że w przypadku, gdy strony nie określiły charakteru licencji, uważa się, że zawarły licencję wyłączną. Dla udzielenia licencji wyłącznej ustawa o prawie autorskim w art. 66 ust. 5 wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności. Jeżeli chodzi o licencję niewyłączną to zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego może ona zostać udzielona w dowolnej formie, także ustnej (postanowienie SN z dnia 19 listopada 2002 r., sygn. akt V KKN 323/01). Dla celów dowodowych warto jednak zachować zawsze formę pisemną.
Ustawa o prawie autorskim nie rozstrzyga jednoznacznie, czy w przypadku licencji wyłącznej chodzi o zobowiązanie licencjodawcy do nieupoważniania innych osób do korzystania z utworu, czy też o zobowiązanie licencjobiorcy do nieudzielania dalszej licencji tzw. sublicencji. Wykładnia tego przepisu jest różna. W literaturze można spotkać się z poglądami popierającymi jeden bądź drugi z powyższych poglądów. Istnieje również stanowisko, zgodnie z którym oba te uprawnienia wzajemnie się uzupełniają i dopiero łącznie tworzą licencję wyłączną. W związku z powyższym warto te kwestie również doprecyzować w umowie licencyjnej.
Kolejnym istotnym elementem umowy licencyjnej jest określenie pól eksploatacji, na których licencjobiorca ma prawo korzystać z utworu. Pole eksploatacji oznacza odrębny sposób korzystania z utworu. Ustawa o prawie autorskim wymienia jedynie przykładowy katalog pól eksploatacji:
1) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;
3) w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 – publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.
Dozwolone jest zatem określenie także innych, niewymienionych w ustawie pól eksploatacji. Niedopuszczalne natomiast jest zawarcie umowy licencyjnej na „wszystkie pola eksploatacji”. Postanowienie takie nie będzie ważne. Pola eksploatacji należy szczegółowo wymienić w umowie licencyjnej. Szczególnie dziś, w dobie mediów cyfrowych, a zwłaszcza Internetu coraz częściej pojawiają się, związane z rozwojem technologii nowe, nieznane ustawodawcy pola eksploatacji. W przypadku chęci udostępnienia utworu w Internecie najlepiej będzie określić pole eksploatacji, w następujący sposób: „publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym”. Tak szeroka definicja sprawia, że obejmuje ona także udostępnianie utworu w różny sposób w Internecie.
Dodatkowe postanowienia w umowie licencyjnej
W umowie licencyjnej powinny znaleźć się także postanowienia o zakresie terytorialnym oraz o czasie trwania licencji. W przypadku ich braku, licencja uprawnia do korzystania z utworu w okresie pięciu lat na terytorium państwa, w którym licencjobiorca ma swoją siedzibę.
Strony powinny również wskazać wynagrodzenie licencjobiorcy. Zgodnie z art. 45 ustawy o prawie autorskim, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji. Warto więc precyzyjnie określić wysokość wynagrodzenia twórcy i wskazać, jakim tytułem ono przysługuje. Jeżeli licencja zostaje udzielona nieodpłatnie należy o tym wspomnieć w umowie, bowiem zgodnie z ustawą o prawie autorskim twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia. Brak określenia o nieodpłatnym charakterze licencji może więc narazić licencjobiorcę na roszczenie twórcy o zapłatę wynagrodzenia. Należy mieć również na uwadze przepis art. 44 ustawy o prawie autorskim, zgodnie z którym w razie rażącej dysproporcji między wynagrodzeniem twórcy, a korzyściami nabywcy autorskich praw majątkowych lub licencjobiorcy, twórca może żądać stosownego podwyższenia wynagrodzenia przez sąd.
Ponadto, warto także zawrzeć w umowie oświadczenie twórcy, że jest podmiotem uprawnionym do udzielenia licencji i udostępniania utworu oraz, że przysługują mu wyłączne autorskie prawa majątkowe do utworu w pełnym zakresie, bez jakichkolwiek ograniczeń na rzecz osób trzecich. Takie postanowienie będzie chroniło licencjobiorcę przed ewentualnymi roszczeniami osób trzecich.
Wypowiedzenie i wygaśnięcie umowy licencyjnej
W przypadku licencji zawartej na czas określony wygasa ona z upływem okresu, na jaki została zawarta. Co do zasady umowy takiej nie można wypowiedzieć. Strony mogą jednak wskazać w samej umowie przyczyny wypowiedzenia.
Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, a licencji udzielono na czas nieoznaczony, twórca może ją wypowiedzieć z zachowaniem terminów umownych, a w ich braku na rok naprzód, na koniec roku kalendarzowego. Drugą zasadą jest, że licencję udzieloną na okres dłuższy niż pięć lat uważa się, po upływie tego terminu, za udzieloną na czas nieoznaczony.
Warto także określić, jakie obowiązki dla stron rodzi wypowiedzenie albo wygaśnięcie umowy licencyjnej. Szczególnie istotne dla twórcy jest wskazanie, że licencjobiorca zobowiązany jest do zaprzestania korzystania z utworu lub innego działania, do którego był uprawniony na mocy umowy licencji np. poprzez usunięcie utworu z portalu społecznościowego, usunięcie obrazu z galerii, odinstalowanie oprogramowania.
Prawnicy Kancelarii WSKP udzielą pomocy prawnej w sprawach związanych z prawem własności intelektualnej, w tym w szczególności mając na względzie zabezpieczenie interesów Klientów Kancelarii. Zapraszamy do kontaktu pod adresem: [email protected]