W ostatnich latach przepisy dotyczące postępowania upadłościowego zmieniały się wielokrotnie.
Celem tych zmian miało być uproszczenie postępowania upadłościowego, umożliwienie ogłoszenia upadłości również przez osobę fizyczną, a także przeniesienie postępowania do Internetu.
W efekcie powstała instytucja upadłości konsumenckiej. Wydarzenia ostatnich lat, takie jak pandemia COVID-19 i jej ekonomiczne skutki, rosnąca inflacja, wysokie ceny energii, czy też wysokie stopy procentowe sprawiają, że popularność tego rozwiązania stale rośnie, a wydziały upadłościowe w sądach mierzą się z coraz większą liczbą wniosków o ogłoszenie upadłości konsumenckiej.
Należy pamiętać, że choć upadłość konsumencka sprawia wrażenie instytucji bardzo korzystnej dla osób i co do zasady rzeczywiście pozwala uwolnić się od znacznej części zadłużenia to jednak nie jest ona idealna dla każdego.
Poniżej wyjaśnimy co trzeba wiedzieć o upadłości konsumenckiej przed jej ogłoszeniem tak, aby była ona dla dłużnika rzeczywiście korzystna, a nie stanowiła dla niego i jego rodziny kolejnego problemu.
Dla kogo upadłość konsumencka
W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na odrębności upadłości konsumenckiej od upadłości przedsiębiorcy. Przy czym warto zaznaczyć, że upadłość konsumencka jest terminem potocznym i określenie to nie jest precyzyjne.
Rzeczywiście, sąd nie może orzec upadłości konsumenckiej wobec przedsiębiorców, ale nie oznacza to, że każda osoba, która nie jest przedsiębiorcą może skutecznie złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej.
Wynika to z art. 5 prawa upadłościowego, w którym to przepisie jest mowa o tym, do kogo stosuje się ogólne postępowanie upadłościowe. W przepisie tym oprócz przedsiębiorców wskazani zostali również m.in. wspólnicy spółek osobowych, którzy ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania tych spółek oraz wspólnicy spółki partnerskiej.
Oznacza to, że wymienieni w przepisie wspólnicy, nawet gdy sami nie są przedsiębiorcami nie będą mogli skorzystać z upadłości konsumenckiej.
Warto również zaznaczyć, że nieposiadanie statusu przedsiębiorcy jest ważne w momencie złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Jeżeli działalność zostanie wykreślona z CEIDG to od tej chwili możliwe jest już skuteczne złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej (to samo dotyczy faktu bycia wspólnikiem spółki).
Należy też podkreślić, że zawieszenie działalności lub faktyczne jej zaprzestanie bez wykreślenia z CEIDG nie pozbawia nas statusu przedsiębiorcy i sąd powinien oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości takiej osoby.
Przesłanki upadłości konsumenckiej i koszty ogłoszenia
Gdy spełniony jest warunek nieprowadzenia działalności gospodarczej jedyną przesłanką ogłoszenia upadłości pozostaje niewypłacalność wnioskodawcy.
Do niewypłacalności dochodzi wtedy, gdy dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Przyjmuje się, że dłużnik jest niewypłacalny jeżeli nie jest w stanie spłacać swoich zobowiązań, a jego zaległości sięgają co najmniej trzech miesięcy.
Opłata sądowa za złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości wynosi 30 zł.
Postępowanie Internetowe
Jak już wspomniano na wstępie, obecnie postępowanie upadłościowe zostało przeniesione głównie do Internetu i odbywa się za pośrednictwem platformy Krajowy Rejestr Zadłużonych.
Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, czyli właśnie tzw. upadłości konsumenckiej jest jednak objęte wyjątkiem i taki wniosek może zostać złożony przez wnioskodawcę również fizycznie w sądzie przy użyciu specjalnego formularza.
Należy jednak pamiętać, że prowadzone przez syndyka postępowanie po ogłoszeniu upadłości również będzie się toczyło w systemie KRZ i do jego prawidłowego prowadzenia konieczne będzie posiadanie zarówno podpisu elektronicznego (najczęściej korzysta się tu z Profilu Zaufanego), jak też konta w systemie KRZ.
Jedną z pierwszych rzeczy, o którą poprosi syndyk to założenie konta w systemie, dlatego warto zrobić to już wcześniej.
Złożenie wniosku w systemie KRZ jest stosunkowo skomplikowane i czasochłonne, dlatego jeżeli dłużnik decyduje się na skorzystanie z pomocy profesjonalnego pełnomocnika musi się liczyć z kosztem obsługi wynoszącym nawet kilka tysięcy złotych.
Po ogłoszeniu upadłości
Zanim dłużnik zdecyduje się na złożenie wniosku powinien wziąć pod uwagę konsekwencje, które wiążą się z ogłoszeniem upadłości.
Po ogłoszeniu upadłości przez sąd upadły będzie miał ograniczony dostęp do swojego majątku i musi liczyć się z perspektywą jego likwidacji. Wyznaczony przez sąd syndyk zwraca się do upadłego o wydanie majątku i dokumentacji, która pozwoli ustalić mu możliwości zarobkowe upadłego i przejąć zarząd nad tym majątkiem.
W celu jak największej spłaty wierzycieli syndyk ma prawo zająć wynagrodzenie upadłego i środki na koncie bankowym (oczywiście do określonej w przepisach wysokości), jak również w toku likwidacji może sprzedać nieruchomości upadłego, a także inne składniki jego majątku za wyjątkiem sprzętów niezbędnych w codziennym funkcjonowaniu jak np. lodówka, czy pralka.
W przypadku sprzedaży lokalu, w którym mieszka upadły będzie on musiał go opuścić i przeprowadzić się w inne miejsce. Syndyk wydziela ten cel odpowiednie środki na wniosek upadłego. Upadły może otrzymać środki ze sprzedaży nieruchomości w kwocie pokrywającej koszty najmu za okres od 12 do 24 miesięcy,
Należy pamiętać, że w czasie trwania postępowania upadły traci możliwość swobodnego zarządzania majątkiem, który został włączony do masy upadłości. Upadły nie będzie więc miał przykładowo możliwości sprzedaży auta we własnym zakresie, czy też przepisania lub sprzedania mieszkania. Utrudnione będzie również uzyskanie jakichkolwiek pożyczek, bez względu na ich cel.
Należy pamiętać, aby nie próbować ukrywać przed syndykiem majątku lub informacji o osiąganych dochodach, ponieważ konsekwencje takiego działania mogą być bolesne dla upadłego.
Zgodnie z treścią art. 49110 § 2 prawa upadłościowego jeżeli upadły nie wskaże lub nie wyda syndykowi całego majątku, niezbędnych dokumentów lub w inny sposób nie wykonuje ciążących na nim obowiązków, sąd może umorzyć postępowanie i dłużnik nie uwolni się od swoich zobowiązań.
Sąd może również umorzyć postępowanie, jeżeli dane podane przez dłużnika we wniosku o ogłoszenie upadłości są niezgodne z prawdą lub niezupełne.
Plan spłaty
Głównym zadaniem syndyka jest sporządzenie projektu plany spłaty wierzycieli. Syndyk po ustaleniu możliwości zarobkowych upadłego ustali jaką kwotę miesięcznie może on przeznaczać, aby w jak największym stopniu spłacić wierzycieli.
Tylko w szczególnych przypadkach sąd może umorzyć zobowiązania upadłego bez ustalania planu spłaty. Dzieje się tak tylko, jeżeli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli.
W toku postępowania syndyk i sąd wezmą również pod uwagę zachowania upadłego sprzed ogłoszenia upadłości i na podstawie tych informacji sąd może wydać postanowienie o odmowie ustalenia planu spłaty. Takie postanowienie sąd może wydać jeżeli upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób celowy, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań, a także jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w stosunku do upadłego prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań
W takiej sytuacji zobowiązania upadłego nie zostaną umorzone.
Podsumowując, należy podkreślić, że choć upadłość konsumencka jest obecnie atrakcyjną perspektywą dla zadłużonych osób, to dłużnik powinien przemyśleć, czy złożenie takiego wniosku nie będzie się wiązało dla niego ze zbyt wieloma trudnościami. Warto w tym celu skontaktować się ze specjalistą, który pomoże ocenić sytuację majątkową i życiową dłużnika, a także pomoże przygotować odpowiedni wniosek o ogłoszenie upadłości.
