Upadłość konsumencka – co to jest oraz  kiedy i na jakich zasadach występuje?

Dzięki zmianom wprowadzonym w ostatnich latach coraz więcej osób korzysta w Polsce z dobrodziejstwa możliwości ogłoszenia upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, tzw. upadłości konsumenckiej. W 2017 r. ogłoszono ich ponad 6 tysięcy, zaś w pierwszym półroczu 2018 r. ponad 3 tysiące. Rosnąca popularność ww. jest wynikiem wielu zmian, wprowadzonych głównie w 2015 r. Aktualnie trwają również prace nad kolejnymi zmianami, które z założenia doprowadzić mają do jeszcze bardziej liberalnego podejścia do możliwości oddłużenia osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Skupmy się jednak na obecnie obowiązującym stanie prawnym.

Kto może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej?

Postępowanie upadłościowe, co do zasady, wszczęte może być na wniosek dłużnika lub jego wierzyciela. W przypadku natomiast „upadłości konsumenckiej”, jedynie dłużnik, tj. osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej może takowy wniosek złożyć.
Powyższe prowadzi do jednoznacznej konstatacji, że wniosku takiego nie może złożyć osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, która jako przedsiębiorca stosownego wniosku nie złożyła. Upadłość przedsiębiorcy regulowana jest bowiem odrębnymi przepisami. Zdarzyć się jednak może i w rzeczywistości bardzo często mamy do czynienia z taką sytuacją, że zainteresowanym ogłoszeniem upadłości będzie były przedsiębiorca. W takim przypadku również jest możliwe skuteczne złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, co do zasady jednak nie wcześniej niż po upływie 10 lat od zakończenia jej prowadzenia. Wcześniejsza możliwość skorzystania z dobrodziejstw oddłużenia na zasadach określonych przepisami art. 4911 Prawa upadłościowego i następnych, jest możliwa jedynie w przypadkach uzasadnionych względami słuszności lub względami humanitarnymi.

Co należy wskazać we wniosku o ogłoszenie upadłości?

Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej powinien zawierać dane dotyczące osoby dłużnika, okoliczności uzasadniających przedmiotowy wniosek, wskazania miejsc, gdzie znajduje się majątek dłużnika wraz z aktualnym i zupełnym wykazem majątku z szacunkową wyceną jego składników, jak i spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności.

Przesłanki do ogłoszenia upadłości oraz oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości

Upadłość ogłasza się wobec dłużnika, który stał się niewypłacalny. Osoba fizyczna staje się niewypłacalna, jeżeli utraciła zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Sytuacja ta musi mieć charakter trwały, a nie jedynie przejściowy. Powyższe stanowi podstawę do skierowania stosownego wniosku do sądu, nie przesądza jednak o zasadności przedmiotowego wniosku. Jeżeli jednak dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa Sąd oddali wniosek. Dodatkowo, do oddalenia wniosku dojdzie, jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku:
1) w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe według przepisów dotyczących upadłości konsumenckiej, jeżeli postępowanie to zostało umorzone z innych przyczyn niż na wniosek dłużnika,
2) ustalony dla dłużnika plan spłaty wierzycieli uchylono na podstawie przepisu art. 49120,
3) dłużnik, mając taki obowiązek, wbrew przepisom ustawy nie zgłosił w terminie wniosku
o ogłoszenie upadłości,
4) czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli – chyba że przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.
Nie są to jedynie sytuacje, gdy sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości. Dodatkowo, sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań, chyba że do niewypłacalności dłużnika lub zwiększenia jej stopnia doszło pomimo dochowania przez dłużnika należytej staranności lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi lub jeżeli dane podane przez dłużnika we wniosku są niezgodne z prawdą lub niezupełne, chyba że niezgodność lub niezupełność nie są istotne lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.

Kiedy należy zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej?

W odróżnieniu od sytuacji przedsiębiorców, na których ustawodawca nakłada daleko idące obowiązki związane z zachowaniem terminów do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, w przypadku tzw. „upadłości konsumenckiej” wniosek złożyć można zasadniczo w każdej chwili, gdy istnieją, ww. podstawy do jego skierowania do sądu.

Jaki sąd jest właściwy do rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości?

Stosownie do postanowień art. 18 i 19 Prawa upadłościowego, sprawy o ogłoszenie upadłości rozpoznaje sąd upadłościowy. Pod tym pojęciem należy rozumieć wydział właściwego miejscowo sądu rejonowego – sądu gospodarczego. Właściwy miejscowo jest natomiast – co do zasady – sąd miejsca zamieszkania dłużnika (wnioskodawcy). W przypadku natomiast braku miejsca zamieszkania w Polsce, właściwy będzie sąd miejsca, w którego obszarze znajduje się majątek dłużnika.
Stosownie do postanowień art. 4913 Prawa upadłościowego, odmiennie niż w przypadku ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy, sąd w sprawie wniosku o ogłoszenie osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej orzeka w składzie jednoosobowym.

Skutki ogłoszenia upadłości względem osoby fizycznej

Wraz z ogłoszeniem upadłości niewypłacalny dłużnik, co do zasady, traci prawo zarządu swoim majątkiem. Wykonuje je syndyk, a wszelkie czynności dokonane przez upadłego sprzeczne z powyższym są nieważne.
Co do zasady cały majątek upadłego wchodzi w skład masy upadłości, która podzielona zostanie na wierzycieli oraz pokrycie kosztów postępowania upadłościowego.
Co więcej, ogłoszenie upadłości powoduje postawienie zobowiązań dłużnika w stan natychmiastowej wymagalności.
Jedną z najistotniejszych kwestii, o której należy pamiętać, jest fakt, iż w przypadku współwłasności małżeńskiej, ogłoszenie upadłości jednego z małżonków prowadzi do rozdzielności majątkowej z mocy prawa, zaś wspólny majątek wchodzi w skład masy upadłości, a drugi małżonek może jedynie wstąpić do sprawy jako jeden z wierzycieli i dochodzić należności z tytułu udziału w majątku wspólnym małżonków sprzed ogłoszenia upadłości.
Pamiętać jednak należy, że najważniejszym skutkiem ogłoszenia upadłości, a następnie „pozytywnego” zakończenia postępowania upadłościowego, jest oddłużenie niewypłacalnego konsumenta i możliwość skorzystania ze „świeżego startu”.

Podsumowanie

Rosnąca popularność postępowań upadłościowych odnoszących się do osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej (konsumentów) nie jest przypadkowa. Możliwość oddłużenia i rozpoczęcia z „czystą kartą” w sytuacji życiowych niepowodzeń została zagwarantowana przepisami ustawy Prawo upadłościowe.

Kancelaria WSKP w Krakowie prowadzi sprawy związane z ogłoszeniem upadłości, zarówno przedsiębiorców, jak i osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. W toku postępowań reprezentujemy Klientów na każdym etapie postępowania, pomagamy przy sporządzaniu wniosków, przy ustalaniu planu spłat, jak również reprezentujemy na rozprawach.